Johannes Warnardus Bilderskunstenaar • kunstschilderUtrecht 1811-1890 Oosterbeek

Johannes Warnardus Bilders woonde het grootste deel van zijn leven in het Gelderse Oosterbeek. Geboren in Utrecht in 1811 als zoon van een bakkersknecht, was hij de enige binnen de familie met artistieke aspiraties. Hij volgde tekenonderwijs aan de Vaktekenschool in die stad. Deze opleiding onderbrak hij in 1830, toen hij tijdens de Belgische Revolutie voor een paar jaar als vrijwillig soldaat dienst nam. Na zijn terugkomst pakte hij de tekenlessen weer op en trouwde in 1934 met de Duitse Frederika Staudenmeijer.

Bilders heeft nooit les gehad in schilderen, hij bestudeerde het werk van bekende romantische kunstenaars uit zijn tijd zoals B.C. Koekkoek. Ook maakte hij studiereizen naar Duitsland om daar het rivierlandschap van Rijn en Ahr te ontdekken en hij bezocht Wiesbaden – waar hij Koning Willem III bezocht – en het Zwarte Woud. Bilders kwam in de zomer van 1841 voor het eerst in Oosterbeek bij Arnhem, waar het afwisselende landschap met zijn uitzichten, oude eiken- en beukenbossen en heidevelden een grote aantrekkingskracht uitoefende op schilders. Enkele jaren later streek het gezin Bilders in het dorp neer en woonde daarna afwisselend in Utrecht, Amsterdam en Oosterbeek. De gastvrije Bilders werd daar de spil van een groep jonge schilders die zijn voorbeeld volgden en in de omgeving van het pittoreske dorp in de vrije natuur kwamen werken. Daar ontstond de eerste Nederlandse schildersbent, de Oosterbeekse School. Verschillende van deze kunstenaars, onder wie Constant Gabriel, Anton Mauve en de gebroeders Jacob, Matthijs en Willem Maris, maakten later deel uit van de Haagse School.

Bilders en zijn vrouw hadden drie kinderen, waaronder zoon Gerard, die net als zijn vader schilder werd en zich bovendien zou ontwikkelen tot een belangrijke voorloper van de Haagse School. Men kwam graag bij Bilders thuis, de gastvrije schilder had altijd een goed verhaal met wat te drinken erbij. Ook organiseerde hij een jaarlijks feest bij de Wodanseiken in Wolfheze waarbij nieuw aangekomen vakbroeders werden gedoopt in de Wolfhezerbeek en door Bilders werden toegesproken vanaf een omgekeerde kruiwagen.

In 1858 verhuisde Bilders naar Amsterdam, waar hij zich met Hendrik Willem Mesdag, die nog les bij hem had genomen, en Johannes Bosboom aansloot bij de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae. Maar elke zomer keerde Bilders naar Oosterbeek terug om daar in de natuur zijn studies te maken, zoekend naar stemmingen in de natuur en een nieuwe, lossere penseelvoering met lichtere kleuren, om de indruk op het doek te vangen. Van de laat romantische schilders was het Bilders die de eerste stap zette naar deze vrijere manier van schilderen. In 1860 maakte hij, tijdens een tentoonstelling in Brussel, die hij met zijn zoon Gerard bezocht, als een van de eerste Nederlandse schilders kennis met de School van Barbizon. In dat dorpje in de bossen van Fontainebleau bij Parijs werd al vanaf 1830 ‘en plein air’, direct naar de natuur geschilderd. Bilders nam de manier van werken van zijn Franse collega’s over, mogelijk via Willem Roelofs die Barbizon al vroeg bezocht, en bracht de verf op in een gedurfde, losse, impressionistische toets. Bilders nam geregeld deel aan tentoonstellingen, samen met zijn zoon Gerard, niet alleen in Nederland maar ook in Europa en Philadelphia en werd benoemd tot ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

In 1861 overleed Bilders’ vrouw Frederika en 4 jaar later zijn zoon Gerard, beiden aan tuberculose. Bilders besloot zijn inspiratie elders te zoeken en bezocht Vorden, om er vervolgens tien jaar lang elke zomer terug te keren en te werken. Daar ontmoette hij de veel jongere Maria Phillippina van Bosse, dochter van de liberale politicus Pieter van Bosse, die les bij hem nam en later zijn tweede echtgenote zou worden. Marie wilde, als dochter van gegoede ouders, niet alleen maar tekenen en schilderen uit liefhebberij, maar zelfstandig kunstenares worden. Zij en Bilders gingen na hun huwelijk in 1880 in Oosterbeek wonen. Daar zouden ze nog 10 jaar samen zijn en had Marie een aantal zeer productieve jaren, voordat Bilders in 1890 overleed.