Henk Helmantelkunstenaar • kunstschilder • graficusWesteremden 1945

Henk Helmantel behoort als fijnschilder tot de belangrijkste schilders van de Hollandse naoorlogse realisten. Als vijftienjarige komt hij in aanraking met de oude meesters uit het Rijksmuseum die een onuitwisbare indruk op hem achterlaten. In de stillevens en kerkinterieurs waar hij later bekend mee zou worden is de invloed van de zeventiende-eeuwse schilders als Rembrandt en Vermeer duidelijk aanwezig, zowel in lichtinval als kleurgebruik. In zijn dagelijkse leven én in zijn werk staat Helmantels christelijke geloofsovertuiging centraal. De kunstenaar ziet schoonheid in de meest gewone dingen om hem heen en nodigt de toeschouwer uit dit samen met hem te beleven. In zijn werk komt dit tot uitdrukking in de inspiratie die hij uit het ambachtelijke haalt, de stofuitdrukking van de voorwerpen, een subtiel kleurenpalet van donkergrijs, groen en blauw met hier en daar een helder kleuraccent en de weergave van het licht. Dit is vooral te zien in zijn stillevens, waarop de voorwerpen – door de kunstenaar met veel zorg en aandacht uitgestald op een tafel bij het raam van zijn atelier – tot in de kleinste details zijn uitgewerkt en penseelstreek en reliëfs in de verflaag nauwelijks waarneembaar zijn.

Geboren in Westeremden en opgegroeid in een gereformeerd gezin verhuist Helmantel na zijn 4-jarige opleiding aan de Academie Minerva in Groningen, in 1967 weer naar zijn geboortedorp. Ondanks de tijd aan de academie in een periode dat men radicaal met de oude tradities wilde breken voor een volstrekt nieuwe stijl, bleef Helmantel trouw aan zijn zoektocht naar een soort verstilde eeuwigheid die hij vond in het alledaagse. In Westeremden schildert hij in zijn atelier, de pastorieboerderij naast de Andreaskerk, zijn serene stillevens, kerkinterieurs en af en toe een landschapje of zelfportret. In zijn stillevens stalt hij voorwerpen – oud keukengerei, schalen en etenswaren – zorgvuldig op een houten tafel uit, die de horizontale lijn op het doek markeert. Door de schikking ontstaat een evenwichtige compositie van vormen en kleuren, waarbij het licht meestal vanaf de rechterzijde valt. Na 1980 veranderden zijn stillevens enigszins omdat hij door belichting en uitwerking een grotere scheiding aanbracht tussen hoofd- en bijzaken.

Museum De Weem dat zich in het schuurgedeelte van de 13e-eeuwse pastorieboerderij bevindt, opent zijn deuren in 1985. Hier werkt en exposeert Helmantel, die grote nationale en internationale bekendheid geniet, nog steeds. Samen met zijn vrouw Babs legde hij, naast zijn eigen werk, nog een verzameling oude kunst, oude objecten, sculpturen en religieuze kunst aan.